Ι.Ν. Αγίων Θεοδώρων(Παλαιά Μητρόπολη Σερρών)

Στο κέντρο της παλαιάς πόλης βρίσκεται το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο των Σερρών, ο ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων, γνωστός και ως Παλαιά Μητρόπολη, αφού λειτούργησε ως μητροπολιτικός ναός από τα βυζαντινά μέχρι τα νεότερα χρόνια.

Χρονολογείται στον 11ο αιώνα και είναι κτισμένος πιθανόν επάνω σε παλαιότερο ναό, παλαιοχριστιανικής εποχής. Την πρώτη πληροφορία για το μνημείο αντλούμε από μολυβδόβουλο του 12ου αιώνα, ενώ τον 14ο αιώνα ο βυζαντινός λόγιος Θεόδωρος Πεδιάσιμος επισκέφθηκε την περιοχή και περιέγραψε τον ναό. Το 1849 το μνημείο υπέστη καταστροφές από πυρκαγιά, όπως επίσης και το 1913, όταν οι Βούλγαροι πυρπόλησαν την πόλη. Κατά τη διάρκεια των ετών 1928-1935 πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστήλωσής του και σήμερα, μετά και τις πιο πρόσφατες προσπάθειες αποκατάστασής του, λειτουργεί ως προσκυνηματικός ναός.

Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, με νάρθηκα στα δυτικά και υπερώα. Τα κλίτη χωρίζονται μεταξύ τους εσωτερικά με κιονοστοιχίες και το μεσαίο είναι μεγαλύτερο, σχεδόν διπλάσιο σε πλάτος από τα άλλα, με υπερυψωμένο φωταγωγό. Στα ανατολικά εξέχει μόνο η κεντρική ημικυκλική αψίδα με το τρίλοβο παράθυρο, ενώ εσωτερικά στην κόγχη σώζονται κατάλοιπα του συνθρόνου. Κατά τον 12ο-13ο αιώνα το Ιερό Βήμα καλύφθηκε με καμάρα και τα παραβήματα με τρουλίσκους. Τα έτη 1602-1603 ανακατασκευάσθηκε ο νάρθηκας και το 1725, υπό μητροπολίτη Στεφάνου, ανοικοδομήθηκε ο νότιος τοίχος. Την κόγχη του Ιερού Βήματος κοσμούσε η ψηφιδωτή παράσταση της Κοινωνίας των Αποστόλων, από την οποία σήμερα σώζεται μόνο η μορφή του Αποστόλου Ανδρέα, που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.