Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής

Στο κέντρο της παλαιάς πόλης της Χαλκίδας, ανάμεσα σε σύγχρονα κτήρια, προβάλλει ένα από τα αρχαιότερα και σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της Εύβοιας, ο ιερός ναός της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου της πόλης.

Οικοδομήθηκε τον 5ο ή 6ο αιώνα, επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, και αρχικά ήταν αφιερωμένος στην Παναγία Περίβλεπτο. Τον 13ο αιώνα, στην περίοδο της Φραγκοκρατίας, ανακαινίσθηκε σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα, ενώ μετά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους, το 1470, μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη και αμαξοστάσιο. Μετά την απελευθέρωση της πόλης λειτούργησε πάλι ως ναός και αφιερώθηκε στην Αγία Παρασκευή. Υπέστη καταστροφές από τους σεισμούς του 1854 και του 1884, και τότε κατέρρευσαν η δυτική του πλευρά και το κωδωνοστάσιο, το οποίο αποκαταστάθηκε από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλάνδο το 1927.

Αρχιτεκτονικά ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με υπερυψωμένο κεντρικό κλίτος και ξύλινη, δίρριχτη στέγη. Είναι μεγάλος σε διαστάσεις και κατά την πρωτοχριστιανική εποχή ήταν ακόμη μεγαλύτερος.

Η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα της ανακαίνισής του κατά τον 13ο αιώνα. Οι τοίχοι του είναι κτισμένοι με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και έχουν χαρακτηριστικά γοτθικά διακοσμητικά στοιχεία, όπως ο σταυρός και ο ρόδακας στην πρόσοψη.
Στην πρόσοψη αποτυπώνονται και όλες οι αρχιτεκτονικές φάσεις του μνημείου: οι δύο κίονες ανήκουν στον αρχικό ναό, ενώ τα γείσα και τα ακροκέραμα είναι στοιχεία του νεοκλασικού ρυθμού, που επικρατούσε κατά τον 19ο αιώνα, όταν η δυτική πλευρά ξανακτίστηκε μετά την κατάρρευσή της.

Στον ναό υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, αφιερωμένα στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στην Αγία Τριάδα, κάτω από τα οποία έχουν ταφεί Ενετοί ηγεμόνες.
Ο ναός εορτάζει στις 26 Ιουλίου και διοργανώνεται επταήμερο πανηγύρι, που έχει καθιερωθεί με βασιλικό διάταγμα του 1864.