Ι. Ν. Αγίας Θεοδώρας

Ο ιερός ναός της Αγίας Θεοδώρας, πολιούχου – προστάτιδας της Άρτας, βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης, κοντά στη διασταύρωση των οδών Βασιλέως Πύρρου και Αγίας Θεοδώρας.

Αρχικά αποτελούσε το καθολικό της γυναικείας μονής του Αγίου Γεωργίου, από την οποία σώζονται σήμερα κάποια τμήματα. Εδώ μόνασε μετά τον θάνατο του συζύγου της και ετάφη η βασίλισσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, Θεοδώρα. Τότε η μονή άρχισε να τιμάται στο όνομά της.

Η βασίλισσα, μετέπειτα οσία Θεοδώρα, γεννήθηκε στα Σέρβια Κοζάνης το 1210. Ήταν κόρη του νορμανδικής καταγωγής Ιωάννη Πετραλείφα, στρατιωτικού του αυτοκράτορα Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη (1222-1254), και σύζυγος του Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Κομνηνού Δούκα (1236-1271).

Ο ναός και ένας πυλώνας είναι τα μόνα που σώζονται από τη μονή. Ο ναός, κτισμένος πάνω σε αρχαίο κτίσμα, ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος και χρονολογείται περίπου στα μέσα του 12ου αιώνα. Αργότερα προστέθηκε νάρθηκας και ανοικτή στοά (περίστωο), τμήμα της οποίας σώζεται σήμερα στη νότια πλευρά.

Εξωτερικά τον ναό κοσμούν πλούσια κεραμικά στοιχεία που σχηματίζουν σταυρούς, ήλιους κ.ά.

Εσωτερικά ο ναός είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα, ενώ σε κατώτερο στρώμα αποκαλύφθηκαν, μετά από εργασίες συντήρησης και καθαρισμού, σπαράγματα (τμήματα) τοιχογραφιών του 13ου αιώνα.   

Στο κτιστό τέμπλο έχουν ενσωματωθεί γλυπτά από το παλαιότερο τέμπλο του ναού, τα οποία χρονολογούνται στον 11ο-12ο αιώνα. Τα μαρμάρινα κιονόκρανα και οι κίονες προέρχονται από παλαιότερο μνημείο.

Κοντά στη νότια είσοδο υπάρχει ο τάφος (κενοτάφιο) της Αγίας Θεοδώρας. Ο τάφος κατασκευάστηκε από γλυπτά διαφόρων εποχών το έτος 1873, μετά την ανακομιδή των λειψάνων της αγίας. Στην ανάγλυφη πλάκα εικονίζονται πιθανώς η Θεοδώρα και ο γιος της Νικηφόρος (μικρότερη ανδρική μορφή).

Σε μία κόγχη δεξιά του ιερού, μέσα σε μία ασημένια λάρνακα, βρίσκεται το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας.
Στις 11 Μαρτίου, την ημέρα που τιμάται η μνήμη της πραγματοποιείται μεγαλοπρεπής λιτανεία στους δρόμους της πόλης.