Φίλιπποι Καβάλας

Περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα δυτικά της Καβάλας σώζονται τα ερείπια των αρχαίων Φιλίππων, που στα πρώτα χριστιανικά χρόνια ήταν η σπουδαιότερη πόλη της περιοχής, κτισμένη ακριβώς επάνω στη διαδρομή της Εγνατίας οδού.

Ιδρύθηκε το 360 π.Χ. ως αποικία των Θασίων με την ονομασία Κρηνίδες, αλλά μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα καταλήφθηκε από τον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο και πήρε το όνομά του. Στους Φιλίππους βρέθηκε για πρώτη φορά ο Απόστολος Παύλος, το 49/50 μ.Χ., στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, και επανήλθε ακόμη τέσσερις φορές, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι εδώ ίδρυσε την πρώτη εκκλησία σε ευρωπαϊκό έδαφος, με την οποία πάντα διατηρούσε στενή σχέση. Λόγω της έντονης ανάμνησης της παρουσίας του, οι Φίλιπποι τον 4ο αιώνα έγιναν έδρα επισκοπής και εξελίχθηκαν σε σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο.

Τα περισσότερα ερείπια που σώζονται σήμερα στον χώρο ανήκουν στους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά είναι μεταγενέστερα της εποχής του Αποστόλου Παύλου. Με τους σταθμούς της δράσης του, όμως, σχετίζονται οι παλιοχριστιανικές βασιλικές και το Οκτάγωνο. Το Οκτάγωνο, που ανήκε στο συγκρότημα του επισκοπικού ναού, κτίστηκε τον 5ο αιώνα από τον επίσκοπο Φιλίππων Πορφύριο στη θέση όπου τον 4ο αιώνα είχε ιδρυθεί ο πρώτος ευκτήριος οίκος, αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο, το όνομα του οποίου αναφέρεται και στην επιγραφή που έχει διατηρηθεί στο ψηφιδωτό δάπεδο.

Η βασιλική Α είναι από τις μεγαλύτερες και πιο εντυπωσιακές του 5ου αιώνα. Η δεξαμενή νερού που διατηρείται δίπλα στο πρόπυλό της έχει ταυτιστεί με τη φυλακή του Αποστόλου Παύλου, ήδη από τον 5ο αιώνα, ενώ το βήμα, που έχει βρεθεί στη βόρεια πλευρά της μεταγενέστερης ρωμαϊκής αγοράς, θεωρείται ότι είναι το σημείο όπου ο ίδιος και ο Σίλας ραβδίστηκαν για τιμωρία. Οι τεράστιοι πεσσοί που πάντα δέσποζαν στο κέντρο του αρχαιολογικού χώρου ανήκουν στον άλλο σπουδαίο ναό, τη βασιλική Β, που κτίστηκε τον 6ο αιώνα και παρουσιάζει πολλά κοινά με την αρχιτεκτονική της Κωνσταντινούπολης.