Ι. Ν. Παναγίας Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Χίος)

Στην κεντρική πλατεία του Πυργίου, ενός από τα πιο φημισμένα μεσαιωνικά μαστιχοχώρια της Χίου, δεσπόζει ο εντυπωσιακός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, μεγάλος και επιβλητικός, με τη χαρακτηριστική όψη των κτηρίων του οικισμού.

Όπως μας πληροφορεί η κτητορική επιγραφή, ο ναός κτίστηκε το 1694, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ενώ το προστώο που υπάρχει στη νότια πλευρά του είναι προσθήκη των αρχών του 20ού αιώνα. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής και το κεντρικό του κλίτος είναι υπερυψωμένο και στεγάζεται με καμάρα. Αυτό που τον κάνει ξεχωριστό είναι η εξωτερική διακόσμηση όλων των επιφανειών του με τα χαρακτηριστικά «ξυστά», που συναντώνται σε όλα τα παραδοσιακά κτήρια του Πυργίου. Πρόκειται για μοναδικό αρχιτεκτονικό στοιχείο, που φαίνεται ότι έφθασε στο νησί με τη γενουατική κυριαρχία και έχει διατηρηθεί για αιώνες. Γεωμετρικά και, λιγότερο, φυτικά μοτίβα επαναλαμβάνονται σε όλη την επιφάνεια των τοίχων, σε μαύρο και άσπρο χρώμα, ως αποτέλεσμα της απόξεσης του εξωτερικού λευκού επιχρίσματος από ασβέστη και την αποκάλυψη του εσωτερικού επιχρίσματος από μαύρη άμμο. Η διακόσμηση του ναού ακολουθεί την λαϊκή παραδοσιακή τεχνοτροπία και είναι μεταγενέστερη της αρχικής κατασκευής του. Στο εσωτερικό του αξιόλογο είναι το περίτεχνο τέμπλο, έργο του έτους 1851.

Ο ναός περιβάλλεται από αυλή, στη νοτιοανατολική γωνία της οποίας υπάρχει το Αγίασμα, ενώ στη νότια πλευρά υψώνεται το εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο, που ξεχωρίζει από όλο τον οικισμό. Κατασκευάσθηκε το 1930 από ντόπια πέτρα στη θέση του παλαιότερου, πιο χαμηλού καμπαναριού, και στο ισόγειό του υπάρχει μικρό εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου. Ο ναός εορτάζει στις 15 Αυγούστου και τότε πραγματοποιείται ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού.