Ι.Ν. Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης

Αφιερωμένος στον επίσκοπο και πολιούχο της πόλης των Αθηνών, ο ιερός ναός Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της πρωτεύουσας. Ο περίτεχνος και επιβλητικός ναός βρίσκεται στην οδό Σκουφά, στο Κολωνάκι, και κατά το χρονικό διάστημα που ο Μητροπολιτικός ναός Αθηνών ήταν κλειστός, λόγω των εργασιών αναστήλωσης και ανακαίνισης, χρησιμοποιήθηκε ως καθεδρικός ναός.   

Παλαιότερα, στη θέση του σημερινού ναού, έστεκε μία μικρή εκκλησία, η οποία κατεδαφίστηκε το 1900, καθώς δεν μπορούσε πλέον να καλύψει τις λατρευτικές ανάγκες των πιστών, της τότε συνοικίας του Κολωνακίου, που εκείνη την περίοδο αναπτυσσόταν με γοργούς ρυθμούς. Το 1897 οι επίτροποι υπέβαλαν υπόμνημα στο δημοτικό συμβούλιο, ζητώντας άδεια ανέγερσης νέου ναού «ευρυχώρου και περικαλλούς, ανταξίου του ονόματος του τιμωμένου αγίου», όπως ανέφερε η είδηση που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της εποχής. 

Το 1920, ολοκληρώθηκαν τα τελικά σχέδια από τον Αναστάσιο Ορλάνδο, με τις εργασίες ανοικοδόμησης να διαρκούν οχτώ χρόνια, από το 1923 έως το 1931. Παράλληλα, την επίβλεψη της ανέγερσης ανέλαβε ο αρχιτέκτονας Δημήτριος Φιλιππάκης. Ο ναός συνδυάζει αναγεννησιακά και βυζαντινά στοιχεία με τη γενική του κάτοψη να είναι σε σχήμα σταυρού, ενώ στη βορειοδυτική και τη νοτιοδυτική γωνία υψώνονται δύο κωδωνοστάσια, των οποίων οι όψεις καταλήγουν σε τριγωνικά αετώματα και στεγάζονται με έναν τρουλίσκο.

Η πρόσβαση στο εσωτερικό από την κεντρική δυτική είσοδο πραγματοποιείται από βαθμιδωτή κλίμακα. Η τετράστυλη δυτική πρόσοψη του ναού με το ημικυκλικό αναγεννησιακό τόξο θυμίζει αψίδα θριάμβου. Ο κενός χώρος μεταξύ του κεντρικού τόξου και του εσωτερικού του ναού καλύπτεται από κεντρικό ημιθόλιο, το οποίο κοσμείται με φατνώματα που περιέχουν οκτάκτινα χρυσά αστέρια σε πράσινο και ερυθρό βάθος, ενώ στην κορυφή μπορεί να θαυμάσει κανείς ένα υπέροχο ψηφιδωτό με τον Χριστό ευλογούντα. Η βόρεια και η νότια είσοδος του ναού κοσμούνται με ψηφιδωτές απεικονίσεις των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. 

Στο ναό δεν υπάρχει νάρθηκας, παρά μόνο μία τετράστυλη καμάρα, η οποία καλύπτει τον κενό χώρο μεταξύ του κυρίως ναού και της δυτικής εισόδου. Πρόκειται για σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με τρούλο. Τη γενική επίβλεψη του εσωτερικού και εξωτερικού διακόσμου είχε ο αρχιτέκτονας Γεώργιος Νομικός, ο οποίος σχεδίασε τα μαρμάρινα δάπεδα και τις ορθομαρμαρώσεις του εσωτερικού του ναού. Στο ιερό βήμα δεσπόζει η αγία τράπεζα  κατασκευασμένη από λευκό μάρμαρο,  Τα ψηφιδωτά στον εξωνάρθηκα και στο εσωτερικό του ναού, με εξαίρεση αυτά του δαπέδου, φιλοτεχνήθηκαν από τον Σταύρο Ξενόπουλο, ενώ όλα τα ξυλόγλυπτα όπως το τέμπλο, ο επισκοπικός θρόνος, ο άμβωνας, τα ψαλτήρια καθώς και ο εκπληκτικός και μοναδικός πολυέλαιος φιλοτεχνήθηκαν από τον Θεοφάνη Νομικό, έναν από τους πιο γνωστούς Έλληνες ξυλογλύπτες. Εξαιρετικός είναι και ο ξυλόγλυπτος επιτάφιος με σκαλισμένους ολόσωμους αγγέλους σε κάθε μια από τις τέσσερις γωνίες του. 

Όλες οι τοιχογραφίες του ναού ιστορήθηκαν από τον ζωγράφο Σπύρο Βασιλείου. Συγκεκριμένα, ο τρούλος χωρίζεται σε τρεις ζώνες. Στο κέντρο εικονίζεται ο Χριστός, στον συνήθη τύπο του Παντοκράτορα, με το δεξί χέρι να ευλογεί και το αριστερό να κρατά κλειστό Ευαγγέλιο. Στη δεύτερη ζώνη παριστάνονται οι αρχάγγελοι και οι άλλες ουράνιες δυνάμεις, όπως εξαπτέρυγα σεραφείμ και τετράμορφα χερουβείμ. Η Θεοτόκος στέκει όρθια πάνω σε υποπόδιο με την επωνυμία «Η ΚΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ», υψώνει τα χέρια σε στάση δέησης, ενώ απέναντί της εικονίζεται ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Στο τύμπανο του τρούλου ιστορούνται προφήτες που παρατάσσονται ο ένας δίπλα στον άλλο σε στάση μετωπική. Στα τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα που στηρίζουν τον τρούλο εικονίζονται οι τέσσερις ευαγγελιστές.

Στην κόγχη του Ιερού Βήματος παρατηρεί κανείς την ένθρονη Παναγία, βρεφοκρατούσα, πλαισιωμένη από δύο ολόσωμους σεβίζοντες αγγέλους. 

Τα εικονογραφικά θέματα που αναπτύσσονται στον κυρίως ναό προέρχονται κυρίως από τον χριστολογικό κύκλο, ενώ περιμετρικά του ναού ο χριστολογικός κύκλος συμπληρώνεται με θέματα τα οποία προέρχονται από τα ευαγγελικά αναγνώσματα των Κυριακών, όπως η παράσταση του Ιησού με τη Σαμαρείτιδα, η παράσταση της ίασης του τυφλού, της χρίσης του Ιησού με μύρο. Τέλος, στον ναό, ιστορούνται μόνον δύο σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη. Η θυσία του Αβραάμ στο βόρειο τμήμα του δυτικού τοίχου και η φλεγομένη και μη καιομένη βάτος στο νότιο τμήμα του δυτικού τοίχου.